Vala e paprecedentë e të nxehtit në Spanjë në muajin prill me temperatura që i afrohen 40 gradë Celsius, çoi në rritje të çmimit të vajit të ullirit për shkak të thatësirës së zgjatur dhe rritjet e çmimeve pritet të vazhdojnë edhe në periudhën pasuese.
Kjo rritje duket se shqetëson shumë konsumatorët, me disa komente se edhe një pikë vaj tani mund të jetë e shtrenjtë për ata që nuk e kanë.
Sipas të dhënave të FMN-së, çmimet e vajit të ullirit arritën në 5,989.8 dollarë për ton metrikë, duke arritur nivelin më të lartë në 26 vjet.
Dhe çmimet e larta mund të vazhdojnë “për ca kohë”, thotë analisti i Mintec Kyle Holland.
Kushtet klimatike, jashtëzakonisht të pafavorshme
Thatësira e zgjatur në Spanjë është arsyeja kryesore e rritjes së çmimeve.
“Faktorët kontribuues në prirjen e çmimeve drejt niveleve të larta historike janë moti dhe sezoni i thatë në rritje për pjesën më të madhe të Mesdheut, por veçanërisht për Spanjën, e cila është një prodhues dhe eksportues kryesor i vajit të ullirit,” sipas Holland.
Si rezultat i motit, thotë ai, prodhimi i fundit tetor-shkurt ishte 50% më i vogël se zakonisht, duke kufizuar prodhimin global dhe duke rritur çmimet.
“Kushtet jashtëzakonisht të këqija të motit nënkuptuan se … Spanja prodhoi një kulture vaj ulliri prej rreth 630,000 tonë metrikë, nga korrja e zakonshme prej 1.4 deri në 1.5 milion tonë metrikë,” raporton Holland.
Spanja pati mot mjaft të thatë në mars, duke regjistruar vetëm 36% të reshjeve mesatare mujore, sipas Ministrisë së Tranzicionit Ekologjik të vendit. Vendi përjetoi 36 muaj radhazi me reshje nën mesataren.
Nëse kushtet e motit nuk përmirësohen, korrja e ardhshme mund të jetë edhe më e keqe.
“Mund të ketë një prodhim të ngjashëm apo edhe më të varfër se sezoni i kaluar, sipas aktorëve të tregut, të cilët gjithashtu thonë se çmimet mund të mbeten në nivelet aktuale për ca kohë”, thotë Holland.
“Duket se thatësira e vazhdueshme në Evropë, veçanërisht në rajonin më të madh të ullirit të Spanjës, ka shkaktuar një mungesë globale të furnizimit me vaj ulliri,” tha për CNBC David Valmorbida, president i Shoqatës Australiane të Vajit të Ullirit.
Presionet e kërkesës
Presionet e kërkesës po i tendosin më tej zinxhirët tashmë të tendosur të furnizimit.
Kërkesa për vaj ulliri ka qenë e fortë vitet e fundit – çmimet janë rritur që nga viti 2020 sepse konsumatorët hanin dhe gatuanin në shtëpi më shpesh gjatë dhe pas pandemisë Covid-19, tha Valmorbida.
Për më tepër, mungesa e vajit të lulediellit pas pushtimit rus të Ukrainës bëri që çmimet të rriteshin.
“Shpërthimi i luftës në Ukrainë, i cili krijoi një mungesë globale të vajit të lulediellit, rriti më tej kërkesën për vaj ulliri”, shtoi ai.
Ndryshimi i zakoneve të konsumit mund të lehtësojë një pjesë të presionit.
“Konsumatorët tashmë kanë filluar të reduktojnë ndjeshëm konsumin e vajit të ullirit, së pari duke qenë më pak bujarë në përdorim dhe së dyti duke kaluar te vajrat bimore apo farash apo përzierje të ndryshme vaji”, sipas Valmorbida.
Megjithatë, ai argumentoi se kërkesa bazë për vaj ulliri si një produkt i shëndetshëm dhe natyral “do të vazhdojë pothuajse pavarësisht çmimit”.
“Pra, pa një rritje të reshjeve, ne mund të vazhdojmë të shohim çmime historikisht të larta në ose mbi 5 € për kilogram deri në vitin e korrjes 2023/24.”
Por a është ky një moment i favorshëm për prodhuesin shqiptar?
Vjeshtën e kaluar, pati të tillë superprodhim vaji sa çmimet ranë e sërish pati stoqe. Kjo detyroi qeverinë që të hyjë në negociata me Italinë e Francën për të mundësuar hapje tregjesh të reja për vajin shqiptar me shumicë.
Së paku, prodhuesi shqiptar i vajit të ullirit duhet ta dijë se një hambar si Spanja, nga prodhimi i ulët po rrit çmimet në një rritje kërkese globale. /sarandacity.al/
